Damızlık Kazların Bakımı ve Beslenmesi
Kazların yumurta verimi Ocak-Şubat ayında başlar ve Haziran-Temmuz aylarına kadar sürer. Bu periyot ırklara göre değişmekle birlikte yaklaşık 130 gün sürer. Daha erken yumurta üretimini uyarmak için, yumurta sezonundan önce kazların barındıkları yerde her gün 14 ile 16 saat aydınlatma yapılabilir. Kaz Yumurtaları folluklardan alınmazsa 15 kadar yumurta yapan kaz kuluçkaya yatarak yumurtayı keser.
Zannedildiğinin aksine damızlık kazların çiftleşmesinin sağlanması ve döllü yumurta elde edilebilmesi için bir havuz veya su birikintisine ihtiyaç yoktur. Kazlar kuru zeminde de çok iyi çiftleşmektedirler. Kazlarda erkeklerle dişilerin ayrı familyalarla koloni oluşturulması suretiyle sağlıklı ve iyi kilo alan yavru almak kolaylaşır. Bunun için gerekirse diğer üreticilerle erkek kazların değiştirilerek kan katma yöntemi uygulanmalıdır.
Bir dönüm merada, meranın kalitesine ve kazların büyüklüğüne bağlı olarak 20 ila 40 damızlık kaz beslenebilmektedir. Kazların otlama alanının etrafı yaklaşık 90 cm yüksekliğinde tel çitle örülmesi tercih edilmektedir.
Damızlık kazlara mısır yedirilmesi yağlanma yapması ve bununda döl ve yumurta verimini düşürmesi nedeni ile tavsiye edilmez.
Kaz Barınakları :
Kazları barındırmak, bazı kanatlı hayvanlardaki gibi pahalı değildir ve özel şartları gerektirmez. Az sayıdaki kazların büyütülmesi için özel bir barınağa gerek yoktur. Eğer kullanılacak alan kuru ise, uygun bir havalandırma, iyi bir aydınlatma ve altlık küçük bir sürü için yetiştirme alanı olarak kullanılabilir.
Kaz barınakları basitçe yapılabilir. İçerisine sansar ve Tilkinin giremeyeceği her bir kaz için bir metrekare gece kalabileceği kapalı alan yeterlidir.Kazlara kışın fırtınalardan korumak yeterlidir. Bunun dışında normal kış şartlarında hayvanlar rahatlıkla dışarıda durabilirler.
Folluk
Yumurtlayan kazlar özel bir yer ihtiyacı duymazlar. Ama yumurtalarını folluklara bırakmaları teşvik edilebilir. Barınak içerisinde veya dışarısında folluklar bulunmuyorsa yumurtlayacak kazlar kendi folluklarını yeşil otlardan, samandan ve vücutlarından kopardıkları tüylerle de yaparlar. Yapılacak folluklar 60X60 yada 50X50 cm ve yüksekliği 45 cm ebatlarında hazırlanmalıdır. Folluklara üst veya ön kısım yapmaya gerek yoktur.
Yemlik
Kaz yetiştirmede diğer kümes hayvanlarında olduğu gibi asılı yemlik ve yer yemlikleri kullanılabilir. Yemlikler yemlerin yağmur, güneş ve rüzgardan korunması için mümkünse barınak içerisinde olmalıdır.
Suluk
Kazlara her zaman temiz taze içilecek su sağlanmalıdır Suluklar, kazın hem gagasını hem de başını daldırabileceği kadar derin ve geniş olmalıdır. Sulukların üzeri tel ile örtülmeli ve yerdeki suluklar, altlığın kuru kalmasını sağlamak için tahta bölmeli platformlara konulmalıdır
Kuluçka :
Kaz yumurtalarının kuluçka süresi 29-31gün arasında değişmektedir.Ağır cüsseli Emden ve Toulouse kazının kuluçka süreleri 33-35 gün arasında sürmektedir. Kuluçka makinası kullanmayacak küçük ölçekli yetiştiriciler kaz yumurtalarını Rus ördeklerinin altına koyarak kazların yerine kuluçkada rus ördekleri kullanabilirler. Bu yöntemle kazların yumurtlama süreleri uzatılarak daha fazla ürün alma mümkündür.
Kaz Civcivlerinin Bakımı :
Kaz civcivlerinin bakımı için özel bir ana makinesine veya ısıtma alanına gerek yoktur. kuru iyi aydınlatılan ve havalandırılan kapalı bir yer küçük bir sürü için yetiştirme alanı olarak kullanılabilir. İlk günlerde yetiştirme alanından köpek, kedi uzak tutulmalıdır. Mümkünse altlık günlük değiştirilmelidir.
Civcivler kısmen tüyleninceye kadar ıslak şartlara adapte olamadıkları için 2 haftalık yaşa kadar yüzmelerine fırsat verilmemelidir. Üç günlük yaştan sonra civcivler otlamaya alıştırılmalıdır
Yabani kuşların içeri girişini ve dolayısıyla hastalık etkenlerini getirmelerini engellemek amacıyla barınakların pencereleri tel örgü ile kaplanmalı, sıçanların ve gelinciklerin girmesini önlemek amacıyla duvar ve tahta döşemedeki delikler ve çatlaklar kapatılmalı, kediler ve köpeklerin girişini önlemek için kapılar kapalı tutulmalıdır.
Kazları Kesimi :
Kazlar mümkün olduğu kadar çabuk ve uygun şekilde kesilmelidir. İlk olarak keskin bir bıçakla kesilir ve baş vücuttan ayrılır. Kazların idaresinde zorluklar yaşanıyorsa, kesmeden önce kafatasına vurularak hayvan sersemletilebilir. Kesimden önce kazlar, 12-18 saat kadar aç bırakılmalı ve sadece su verilmelidir. Bu uygulama, kanamayı ve temizlemeyi kolaylaştırır ve kaliteli karkas elde edilmesini sağlar.
Temizleme ve tüylerin yolunması
Kuru yolma
Kesilen kazlar karkas olarak satılacaksa tüylerin kuru olarak yolunması daha uygundurç kuru yolma metoduyla daha güzel karkas ve iyi kalite tüy elde edilir. Bununla birlikte kuru yolma işlemi yavaş ve zahmetlidir. Kuru yolma metodundaki en büyük tehlike derinin yırtılmasıdır.
Islak yolma
Sıcak suya daldırma yönteminde tüyler daha çok zarar görür. Ancak kuru yolma metodunun zahmetli olması nedeniyle tercih edilmektedir. Sıcak suya kazın kesilmiş vücudunun daldırılmasıyla tüyler kuru metottan çok daha kolay şekilde yolunmaktadır. Çok sıcak suya ya da uzun süre sıcak suya daldırılması karkasta istenmeyen görünüş veya haşlanmaya neden olabileceğinden dikkat edilmelidir. Tüy yolma işlemi sırasında ilk olarak kanat ve kuyruk tüyleri yolunmalıdır.
Kaz eti;
Kaz eti lezzetli bir ettir. Kızartıldığında ağızda parçalanabilen altın rengindeki derisi ile çok nefis bir ziyafet yemeği oluşturur.
Kaz etinin her kilogramında tavuk etinden çok daha fazla enerji vardır. Çünkü kazların değerlendirilebilen kısımlarında iki katı daha fazla yağ bulunmaktadır. Kaz etinin tütsülenmesi ve tuzlanması tavuk etindeki uygulamayla aynıdır.
Derleyen : A. Reşat Vural
