KAR DİYARI
Bu yazımda yılın uzun süresi boyunca varlığına tanık olduğumuz, bildiğimiz, tanıdığımız bir örnekten hareketle önemli bir konuya değinmek istiyorum.
Çıldır çok farklı varlıkların diyarı yanında “kar diyarı” olarak da biliniyor. Her ne kadar son zamanlarda aşırı bir kar yağışı görülmese de “ülkemizin en şiddetli kışının yaşandığı bölge” olduğunu söylersek abartmamış oluruz.
Kış yaklaşıyor. Kış aylarının en çok bahsedilen varlığı “kar” değil mi? Kazak Türkçesinde kar ve karın yağış şekli için ifade edilen kelime sayısı 100 ü aşkın. Bu sözlerden aklımda kalanları sıralamaya çalışacağım. Bu sıralama aynı zamanda Türkçemizin ne kadar zengin bir yapıya sahip olduğunu ifade ediyor. Yılların yok edemediği, dilimizde ve hafızamızda canlı olarak yaşattığımız bu ve benzeri kelimeler aynı zamanda Türkiye Türkçesindeki yapı ve anlam benzerliği açısından da önem arz ediyor. Dikkatlice baktığımızda mutlaka bir bağlantı kuracaksınızdır.
Akşa kar: Yeni yağan taze kar,
Japalak kar: Lapa lapa yağan kar,
Jılbıskı kar: Eriyerek yağan kar,
Köbik kar: Yere düştükçe altta kalan karı köpürten kar,
Kurtik kar- Yüzeyi katılaşmış kalın kar,
Kasat kar: Uzun zaman kalkmayan kalın kar,
Kiyırşık kar: Tane tane yağan kar,
Kırbık kar: İnce ince yağan ilk kar,
Ombı kar: Bele kadar yağan kalın kar (kürtün),
Sonar kar: İlk yağan kalın kar,
Süri kar: Önce yağıp erimeyen, kış boyu kalkmayan kar,
Sirne (sirev) kar: Diz boyu yağan kar,
Sokır kar: Fırtına (boran) halinde yağan kar (göz gözü görmeyecek şekilde yağan),
Akulpa kar: Yumuşak yağan kar,
Akjorğa kar: Sert rüzgarla (boran) yağan kar,
Uşbu kar: Uzun süre yağan kar,
Silbi kar: Sulu kar,
Borpıldak kar: Gevşek ama akıcı yağan kar,
Mamık kar: Yumuşak, ince ince yağan kar,
Ala kanat kar: Arada bir yağarak yeri ela haline dönüştüren kar,
Anjır: Karın eriyip katılaşarak buzlu hale dönüşmesi,
Bozkırav: Güz aylarında düşen çiğ, (Anadolu’da “kıroy düştü.” Diye adlandırılır.)
Muzdak kar: Yere düştükten sonra gök rengine dönüşen buzlu kar.
Yukarıda tek kelime ile örnek verdiğim tabiat varlığına benzer binlerce kelime bulabiliriz. Hayvan adları, tabiat olayları, tabiat varlıkları, sosyal yapıda kullanılan kelimelerin geniş bir alanı kapsaması dilimizin de çok geniş bir yapıda olduğunu ispatlamıyor mu?
Hazine budur işte…