BESLENME
Yeterli ve dengeli beslenme nedir?
Vücudun büyümesi, yenilenmesi ve çalışması için gerekli olan enerji ve besin öğelerinin her birinin yeterli miktarlarda alınmasına ?Yeterli ve Dengeli Beslenme? denir.
Sağlığın korunmasında ve hastalıkların önlenmesinde yeterli ve dengeli beslenme önemli rol oynar.
Nasıl yeterli ve dengeli beslenilir?
1- Süt ve süt ürünlerini tüketirken nelere dikkat edilmelidir?
Hastalık yapıcı mikroplardan korunmak için iyi kaynatılmış, pastörize veya sterilize edilmiş süt ve süt ürünleri kullanılmalıdır.
Pastörize veya sterilize edilmemiş sütler, kaynatıldıktan sonra tüketilmelidir. Sütün az kaynatılması mikropların tamamını öldürmez, çok kaynatılması ise vitamin kaybına neden olur. Süt, kaynama kabarıklığı başladıktan sonra 5 dakika kaynatılmalıdır.
Kaynatılmış sütler buzdolabında cam kavanozlar içerisinde 2 gün, kutusu açılmış sterilize ve pastörize sütler ise 3 gün içerisinde tüketilmelidir.
Sütlü tatlılara şeker; süt piştikten sonra ocaktan alınırken eklenmelidir. Pişirilme sırasında eklenirse şeker ile sütün proteini birleşir ve protein kaybına neden olur.
*Çiğ süt sütlerden yapılan peynir ve benzeri besinler insanlarda Brusella hastalığına neden olur.
*Tarhana, içinde yoğurt da bulunan geleneksel bir besindir. Tarhana hava akımı olan ve gölge bir yerde, üstü ince bir bezle kapalı olarak kurutma yapılmalı, güneş altında kurutulmamalıdır. Aksi halde önemli vitamin kayıpları oluşur.
2- Et ve yumurta tüketilirken nelere dikkat edilmelidir?
Sakatatlar erken bozulduğundan buzdolabında saklamak şartıyla 2 gün içinde tüketilmelidir.
Etler hemen tüketilmeyecekse birer yemeklik şeklinde, yassılaştırılıp paketlenerek buzdolabı buzluklarında 1 hafta, derin dondurucularda 3?4 ay süre ile dondurularak saklanabilir.
Dondurulmuş besinlerin tamamı buzu çözdürüldükten sonra yeniden dondurulmamalı ve bekletilmeden pişirilmelidir.
Çözülme işi, buzdolabının alt raflarında bekletilerek yapılmalı, oda sıcaklığında, soba ve radyatör üzerinde veya altında, ateşte veya güneşli yerlerdeyapılmamalıdır.
Kırık, çatlak ve kirli yumurtalar alınmamalı, buzdolabında saklanmalı, ve yıkandıktan sonra kullanılmalıdır.
Çiğ yumurta tüketilmemelidir. Çünkü hastalık etkeni olabildiği gibi, bazı vitaminlerin kullanımını da engellerler.
Yumurta en fazla 8?10 dakika süreyle haşlanmalıdır. Uzun süre haşlanmış yumurtanın sarısı etrafında oluşan yeşil renk, besin değerinin azaldığını gösterir.
3- Tahıl ve tahıl ürünleri tüketilirken nelere dikkat edilmelidir?
Kepekli tahıllardan yapılan yiyecekler, lif içeriği yüksek olduğundan barsak hareketlerinin düzenli olmasını sağlar. Bu nedenle kepekli olarak
tüketilmelidir.
Kepekli undan mayalandırılarak yapılan ekmeğin besin değeri, beyaz undan yapılan ekmekten daha fazladır.
Besin değerini arttıracağı için ekmek, çörek, kurabiye yapılırken hamur mayalandırılmalıdır.
Besin değerini azaltacağından makarna, erişte gibi. besinler yeteri kadar su ile haşlamalı ve atık su bırakılmamalıdır.
4- Taze sebze ve meyve tüketilirken nelere dikkat edilmelidir?
Sebze ve meyveler mümkün olduğunca taze tüketilmelidir.
Taze sebzeler önce ayıklanmalı, yıkanmalı, sonra doğranmalıdır. Sebzeler pişirilmeden hemen önce ve büyük parçalar halinde kesilmeli.
Yapraklı sebzelerin su oranı çok yüksek olduğundan su buharında haşlanmalıdır.
Sebzeler, vitamin kaybını önlemek için diri olarak pişirilmelidir.
Vitamin değerleri azalacağından salatalar hazırlandıktan; meyveler kesildikten ya da suyu sıkıldıktan sonra bekletilmemelidir.
Meyve ve sebzelerin sularının sıkılıp içilmesi yerine, tüm olarak tüketilmesi, kabukları yenilebilenlerin kabukları ile yenilmesi posa tüketimini artıracağından mide ve barsaklar için yararlıdır.
Patateslerde çimlenme insan vücuduna zehir etkisi yapacağından tüketilmemelidir.
BUNLARI BİLİYORMUSUNUZ?
*Taze sebze ve meyveler yıkanırken yıkıma suyuna tuz veya sirke katılmalıdır.
*Sebze ve meyveler doğramadan önce yıkanmalı böylece vitamin kaybının önüne geçilmelidir.
*Mutfkta kullandığımız Alüminyum ve Teflondan yapılmış ürünler yerine Çelik, Cam, Toprak ve Kalaylı Bakır kaplar tercih edilmelidir.
*Dondurulmuş ürünler dolaptan çıkartıldıktan sonra hemen tüketilmeli, çözündürülmüş ürün tekrar dondurulmamalıdır.
* Bulaşık suyuna bir kaşık sirke katmakla daha temiz ve parlak yıkandığını göreceksiniz.
*Karnabaharın haşlama suyuna bir miktar süt katarsanız kar gibi beyaz olduğunu hem de kötü kokmadığını fark edersiniz.
*Haşladığınız kuru fasulye ve nohut suyunu çiçeklerinize dökebilirsiniz.
*Renkli gömlekler yıkanmadan önce 2 saat sirkeli suda bırakılırsa renkleri canlı olur.
*Pirinç ve Bakliyatların saklanması için cam kavanozlar tercih edilmelidir.
*Sütü ocağa koymadan tencere soğuk su ile çalkalanırsa süt kaynarken dibine yapışmaz.
*Balık kokan tavayı limonla ovalayın sonra yıkayın.
*Pirinç pilavının tane tane ve beyaz olması için 3-4 damla limonsuyu katılır.
Etin yumuşak olması için haşlama suyuna limon suyu yada sirke katın Kahve kavanozuna 2-3 tane kesme şeker atarsanız bayatlamasını önlemiş olursunuz.
Yumurtaları haşlarken suyuna biraz tuz yada limon suyu koyarsanız çatlamasını önlemiş olursunuz.
Derleyen : A. Reşat Vural