Şimdi çoğunuz ilk kez duyuyorsunuz belki ama ekonomide çok önemli bir sözcüktür "margin call". Benden duyduğunuza da bakmayın, göreceksiniz yakın bir zamanda ülkede bunu bilmeyen kalmayacak...
Peki, nedir bu margin call?
Margin denilen "marjin" teminat anlamına geliyor. Teminat nedir derseniz: Güvence... Siz herhangi bir ticari iş yapmak için borçlandığınız ya da borçlanacağınız kişilere "Eğer borcumu ödeyemezsem, benim evimi-arabamı ve sahip olduklarımı yok pahasına gelip alabilirsin" demek. Yani eskiden teminat, sözdü, bilirsiniz. "Ödeyeceğim" der, günü gelince de borcunuzu öderdiniz. Artık yalan hayatımızın her alanına yayıldığı için maalesef söz vermek, güvenceden sayılmıyor. İleri gidip "Vallahi, billahi ve de tallahi" diyerek, Allah'ı dâhil şahit gösterseniz de durum değişmiyor. Çünkü dinin ve inancın bu denli dejenere olduğu bir zamanda nedense Allah inancı ve imanı olduğunu söyleyen insanlar bile yalan yere "Vallahi" demekten çekinmiyor. Yani işlediğiniz tüm günahları bir kenara bırakın da sadece şu "Vallahi-billahi" diyerek, yalan yere Allah'ı şahit etmek bile ahirette cenneti sonsuza kadar görememeyecek olmanın bir kanıtı ya, neyse... Din konusuna fazla girmeyelim...
Ne diyorduk?
Marjin demek, teminat demek... Peki, bu margin call olunca ne oluyor? Ticari işlemlerinizde yatırımlarınız ya da teminat olarak gösterdiğiniz nakitiniz sınır noktasına dayandığında ya da altına inmeye başladığında size uyarı yapılıyor. Deniyor ki, "Kardeş, batıyorsun. Biz batan bir firmayla çalışamayız. Ya hemen nakit artımı yap bizi rahatlat ya da mallarını git kaça satıyorsan sat; para bul. Aksi takdirde ticaret yapamayacak hale geleceksin ve mallarına da biz göz dikmiş durumdayız".
Yani böyle değil elbette ama herkea anlayabilsin diye bu şekilde yazıyorum.
Siyasete girmeyecek ama ekonomi bağlantılı olarak bir tespitte bulunacağım şimdi.. Ucu siyasete dokunuyorsa da aldırmayacağım çünkü gerçeği söylemek gerekiyor:
Hani Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası değişti ya? İşte o gün "bir şeyler" oldu. Diyorum ya, siyasi bağlantılarını tartışma dışı bırakıyorum: Ekonomi dünyasında bir şeyler oldu: Şirketlere ve şahıslara art arda "margin call" çağrıları yapılmaya başladı. En çok da aracı kurum ve kişilere...
"Amaaan banane?" diyebilirsiniz... "Zaten memleket hep aracıların elinden çekmiyor mu?" da diyebilirsiniz. Ancak durum başka... Ekonomide asla bağımsız bir güç mümkün değildir: Tüm değişkenler, tüm parametreler, tüm unsurlar zincirleme birbirine bağlıdır.
Evet evet, doğru tahmin ettiniz: Bahçıvan uşağı, uşak hizmetçiyi... O hesap...
Şimdi bu aracı kuruluşlar, firmalar yalnız değil... Sorumlu oldukları kişiler, gruplar ve tüzel kişiler yani işletmeler var.
Ne oldu?
Öncelikle iş yapmak konusunda sermaye sahipleri durdu. Yani olduğu yerde durdu. İki seçenek var artık: 1- Durup beklemeye devam etmek 2- Geriye dönmek. İçlerinden geçen ise kesinlikle geriye dönmek... Yani bir iş yapıp riske girmektense iş yapmayı bırakıp sermayeyi korumak... Sektörden çekilmek...
Hani ihaleler falan oluyor... Görüyor, duyuyorsunuzdur. İşte bu ihalelerden de çekilmeye ve ihaleye girmeye "çekinmeye" başlayacaklar. Margin Call ciddi bir uyarı çünkü...
"Banane" diyebilirsiniz buna da ama o kadar kolay değil...
İhalelere giren firmalar arttıkça, arz arttığı için fiyat düşer. Ama işler tekelleşmeye başladığı zaman arz yani üretim düştüğü için fiyat yükselir.
Sen de "banane" dedikten sonra domatese 10 lira, bibere 20 lira verirken pazarda "Hayat çok pahalı" diye dövünüp durursun.
Çünkü domates üreticisinden gidip domatesi alacak firma sayısı 10'dan 1'e düşmüştür. Domates sahibi daha fazla kâr edeceği seçenekler olmadığı için tekel firmanın verdiğiyle yetinir: Kendi tarlasında işçi konumuna gelir. Nakliyeci, başka firma olmadığı için karın tokluğuna domatesi büyükşehirlere taşır. Tekel firma da 0.90 kuruşa malettiği domatesi 1 lira 20 kuruşa edepli bir şekilde satmak varken, rakibi olmadığı için 9 liraya satar. Domatesin geldiği pazarda ise 10 liraya satılır.
Üretici sürünür
Nakliyeci sürünür
Pazarcı sürünür
Tekel firma ihya olur.
Sonra sen "Banane" dersin...
"Banane kardeşim dolardan-benzinden... Ben ekmeğime bakarım"
Not: Ekmek de zamlanacak, demedi deme.
