Arpa Yetiştiriciliği : Arpa tek yıllık bir uzun Gün bitkisidir. Ancak, değişik gün uzunluklarına da uyabilir. Tahıllar içerisinde en çok kardeşleneni olup 5 - 8 kardeş verir. Bitki boyu ortalama 35-100 cm´dir. Başakları ortalama 8 - 15 cm boyunda olup 2, 4 ve 6 sıralıdırlar. Çiçeği, kavuz ve kapçık sarar. Kavuzlu arpalarda bunlar taneye yapışıktır ve harmanda ayrılmazlar. Tanenin ortalama % 10 - 13 kadarı kavuzdur.
Yapısında % 9 - 13 ham Protein, % 67 kadar karbonhidrat bulunur. Serin iklim tahılları içerisinde buğdaydan sonra en çok ekimi yapılandır. Arpanın başlıca kullanım alanı hayvan yemi ve malt sanayidir. Önemli bir hayvan yemi olup, yem olarak değeri mısırın % 95´i kadardır. Yemlik arpalarda protein oranının fazla olması istenir. Kavuzun fazla olması besleyicilik değerini düşürür.
Bira üretimi için gerekli olan malt genellikle, iki sıralı beyaz arpalardan elde edilmektedir. Biralık arpaların protein oranının düşük olması (% 9 ? 10,5) gereklidir.
Ekim Nöbeti :Buğday öncesi ve sonrası veya üst üste arpa ekiminden kaçınılmalıdır. Baklagil Bitkileri ve mısır, pamuk, patates, pancar, sebzeler gibi çapa bitkileri ile münavebe yapılabilir.
Toprak İsteği : Arpa için en uygun topraklar; organik maddece zengin, milli, havalanması ve nemliliği uygun, nötr reaksiyonlu topraklardır.
Toprak Hazırlığı : Sonbaharda bitki kalıntıları temizlenmeli veya uygun Alet, ekipmanla parçalanmalı, 15-20 cm derinlikte sürüm yapılıp, toprağa karıştırılmalıdır. Daha sonra diskaro ve tırmık veya kazayağı, tırmık kombinasyonu ile işlenerek keseklerin kırılması sağlanır. Kesekler kırıldıktan sonra orta ağırlıkta bir tapan çekilerek, tohum yatağı hazırlanır.
Gübreleme : Toprağa verilecek gübre miktarını belirlemek için ekimden 1,5 ? 2 Ay kadar önce Toprak analizi yaptırılması önerilir. Ege Bölgesi için tavsiye edilen gübre dozları; taban gübre olarak 15 kg/da 20:20:0, üst gübre olarak 15 kg/da amonyum nitrat´dır. Hava şartlarına göre üst gübre ikiye bölünerek de verilebilir.
Gübreleme zamanı; taban gübre ekim mibzerle yapılıyorsa ekimle birlikte, serpme olarak yapılıyorsa ekimden en fazla bir hafta önce toprağa verilmelidir. Üst gübre ise kardeşlenme döneminde mümkün olan en erken zamanda uygulanmalıdır. Maltlık olarak üretilen arpalarda yüksek protein oranı istenmediğinden Proteinin oluşmasında etkili olan azotlu gübrelerin fazla ve geç zamanda kullanılmamasına özen gösterilmelidir.
Ekim Zamanı : Kışlık veya alternatif tabiatlı arpa çeşitleri daha erken ekilebilir. Yazlık arpa çeşitlerinde ekim, zorunlu durumlarda, iklim şartlarına göre ocak ayının ortalarına kadar uzayabilir.
Tohum Miktarı
Tarlaya atılacak tohum miktarını etkileyen faktörler;
Ekim zamanı,
Tohumun kalitesi (çimlenme gücü, safiyeti, fiziki durumu),
Tohum yatağının uygunluğu,
Çeşit,
Toprağın verimlilik seviyesi ve iklimdir.
Dekara atılacak tohum miktarı ise aşağıdaki gibi hesaplanır;
1000 tane ağ. X m2 de tohum sayısı X 10
Çimlenme (%) X Safiyet (%)
Örnek: 45 X 400 X 10 = 19,5 kg/da
97 X 95
Ekim mibzerle yapılıyorsa bu miktar 2-3 kg kadar azaltılır.
Ekim : Ekim, mümkünse mibzerle yapılmalıdır. Ekim derinliği, çimlenme için yeterli nemi ve havalanmayı sağlayacak şekilde ayarlanır. İyi bir çimlenme için ekim derinliğinin 3 - 5 cm olarak ayarlanması uygundur. Kardeşlenmenin yüksek olduğu taban ve Sulu arazilerde daha seyrek ekim yapılabilir.
Sulama : Arpanın su ihtiyacı buğday kadar olmamakla beraber, bol verim ve kaliteli ürün için yeterli miktarda da toprak emine ihtiyaç vardır. Arpada sulama yapılacaksa birinci su sapa kalkma ikinci su süt olumu devresinde olmak üzere iki su verilir. Tek su verilecek ise süt olum devresinde tatbik edilmelidir. Sulamada tatbik edilecek husus bitkinin gelişme devresinde, yağışların yeterli olmadığı dönemlerde arpanın Toprakta ihtiyacı olan suyun, sulama Suyu ile karşılanmasıdır.
Yabancı Ot Kontrolü : Arpa tarlalarında görülen yabancı otlar dar ve geniş yapraklı olmak üzere iki tiptir. Arpa dar yapraklı bir bitki olması nedeniyle dar yapraklı yabancı otlarla mücadele geniş yapraklılara göre zor ve masraflıdır. Bölgeye göre tarlalarda gözüken yabancı otlar için kimyasal mücadele en kolay ve kesin olanıdır. Bu konuda ruhsatlı yabancı ot ilaçlarının kullanımı önerilir.
Yabani Yulaf, kuş otu, delice, tilki kuyruğu arpada görülen en önemli dar yapraklı yabancı otlardır. Etken maddesi difenzoquat, diclofob meTHYl, flamprop isopropyl, fenoxaprop-P ethyl, tralkoxydim, clodinafop propargyl olan herbisitlerle ilaçlama yapılmalıdır.
Yabani hardal, pıtrak, sarı ot, yapışkan otu, köy göçüren ve papatya arpa tarlalarında görülen en önemli geniş yapraklı yabancı otlardır. Etken maddesi 2,4-D amin, 2,4-D ester ve MCPA olan herbisitlerle ilaçlanmalıdır.
Hastalık ve Zararlılar : Arpanın bölgelere göre değişen birçok hastalığı ve zararlısı vardır.
Yaprak çizgi hastalığı: Fungal bir hastalıktır. Arpanın en önemli hastalıklarından birisidir. Genç yaprağın damarları arasında soluk renkli şeritler belirir. Bu şeritler süratle kahverengiye döner ve boyuna yırtıklar oluşturur. Hastalıklı Bitkiler bodurlaşır ve olumdan önce ölebilirler. Tohum ilaçlamasında ihmal çok yüksek verim kayıplarına sebep olur.
Arpa yaprak lekesi: İlkbaharda genç yapraklar sulanmış lekeler göstermeye başlar. Yavaş yavaş bu lekeler kuruyarak kenarları dişli koyu griden kahverengiye veya sarımsı halkayla çevrili beyazımsı gri lekelere dönüşür. Erken ekimi takip eden ılık ve yağışlı hava enfeksiyonu artırır. Ekimden önce tohumlar ilaçlanmalıdır.
Arpa kapalı rastığı: Fungal bir hastalıktır. Buğday sürmesine benzer. Hasta bitkinin taneleri katı ve siyah rastık parçaları ile bulaşır. Ekimden önce tohumlar civalı ilaçlarla ilaçlanmalıdır. Arpa açık rastığı: Fungal bir hastalıktır. Hasta bitkinin başakları siyah bir toz kitlesi durumundadır. İlaçlı mücadelesi yoktur. Dayanıklı çeşitler ekilmeli ve ekim nöbeti uygulanmalıdır. Bölgelere ve yılın iklim şartlarına göre ortaya çıkabilecek böcek, kurt ve kemiriciler gibi zararlılarla uygun kimyasal ilaçlar ile mücadele edilmelidir.
Derleyen : A. Reşat Vural
