Okurlarımın izniyle , bu gün doğup büyüdüğüm kasaba olan Çıldır’dan bahsetmek istiyorum. Nedeni bu ilçenin Unesco -Dünya Çevre Kültür Mirasına girmesi gereken bir doğa mucizesi olmasıdır.
Ortaokulu ikinci sınıftan sonra ve Liseyi Karsta okudum. O zamanki mevcut kara yolu ile Kars Çıldır arası 80 kilometre idi. (Bu gün 92) Kışın şubat tatilinde yollar kardan kapanırdı. Karst’an Çıldıra yolun 18 kilometresini buz tutmuş göl üstünden iki veya üç atın çektiği kızakla giderdik.
Çıldır da tüm doğa eşsiz güzelliktedir. Hiçbir yerde olmayan kendine özgü , endemik bitkiler mevcuttur. Çevre kirliliği yoktur. Organik tarım yapılmaktadır. Dünyanın en güzel çiçek balı yapılmaktadır.
Çıldır’ı doğa harikası yapan özelliklerin başında Çıldır gölü geliyor.
Çıldır gölü ilk defa 1999 yılında o zamanki Belediye Başkanı Ercan Şirin tarafından başlatılan ‘’Çıldır Göl festivali ‘’ ile tanıtıldı. Bu festival bu sene Pandemi nedeni ile yapılmadı. Ancak öncesinde Kaymakamlar ve belediye başkanları tarafından tekrarlandı ve her yıl artan bir şekilde rağbet gördü.
Bu gölü kışın yapılan Kış festivallerinden , buzu kırıp balık avlayanların görüntülerinden herkes tanıyor. Bu festivalleri her sene 100 den fazla yabancı gazeteci takip ediyor. Aynı zamanda göl , kışın buz rallisi yapmaya ve buz otelleri kurmaya uygundur. Dahası Uluslar arası kano yarışları için Dünyada mevcut dört gölden birisidir.
Gölde birçok ada var… İkisi önemlidir.
En büyük ada , Akçakale köyünde bulunan Alpaslan adasıdır. 2004 yılından başlayarak , üç yıl süre bu adada, Erzurum Üniversitesinden o zamanki Doç.Dr. Alpaslan Ceylan başkanlığında bir heyete ve Kars Müzesi denetiminde kazı yaptırmıştık. Finansmanını o zaman yetkili olduğum İstanbul Üniversitesi Araştırma vakfı ve Arkadaşlarla 1992 yılında kurduğumuz Kars- Ardahan ve Iğdır kalkınma vakfından sağlamıştık.
Bu kazılarda neolitik çağa ait yerleşim alanları bulundu. Bu evler taş ve sal taşlarından yapılmış ve içeriye damlarından giriliyor. Odalar arasında da sal taşından kapılar var. Odanın ortasında su kuyusu var.
Prof.Dr. Alpaslan Ceylan bu araştırmaları ve yöre ile yaptığı diğer araştırma ve kazıları Nezahat Ceylanla Birlikte ‘’ Doğunun Sönmeyen Yıldızı – Akçakale ve Çıldır Araştırmaları ‘’ adıyla kitap haline getirmiştir. Bu kitap Atatürk Üniversitesi tarafından Ocak 2019 ‘da yayınlanmıştır.
Diğer ada çok sayıda kuşun yaşadığı ve yuva yaptığı Kuş adasıdır.
Çıldır Gölü’nde Ot Sazanı (Sarı Balık) denilen ve başka sularda bulunamayan lezzette bir balık yaşıyor. Gölün suyu içilecek temizliktedir.
Çıldır’da bir diğer göl , Aktaş (Hozapin ) gölüdür. Yarısı Türkiye ‘de yarısı Gürcistan’da olan bu gölde bir kuş cennetidir.
İki önemli kale var … Tarihi Şeytan Kalesi ve Kurtkale .
Şeytan kalesinin yer aldığı kanyon bitki örtüsü ile kaplı , çok derin ve eşsiz güzelliktedir. Kurt kalesi de Gürcistan sınırındadır.
7 katlı mağaralar ve koç -koyun heykelleri de ilgi çeken özelliktedir.
Çıldır da aşıklar kültürü gelişmiştir. Korunması gereken söz kültürüne sahiptir.
”Çıldır” adı dikkat çekmekte ve ne anlama geldiği merak edilmektedir. Bu alanda en iyi kaynak İndex-Anatolicus’tur. Bu kaynağa göre Gürcüce ”Çrdillo” kuzey demektir.
Çıldır esasında gölün adıdır. Bölgeye de Çıldır denilmektedir. Çıldır Eyaleti veya Çıldır Beylerbeyliği, 16. yüzyılda Çıldır, Ardanuç, Şavşat, Oltu yöresiyle Gürcistan’ın Ahıska ve civarını içine alan Osmanlı Devleti eyaletidir. Merkezi Ahıska’ydı.
Çıldır’da halkın demografik yapısı; Terekeme ve Ahıska Türklerinden oluşur. Halkın geçim kaynağı hayvancılık ve tarımdır. Bu ilçede yaşayan nüfusun takriben dört veya beş katı dışarda yaşıyor. Batıya göç, Doğunun önlenemeyen kaderi oldu. 1886 yılında Çıldır’ın nüfusu 8.909 iken bugün 2018 itibarıyla 9.883’tür.
Çıldır halkı medeni ve uyumludur. Ceza evi hep boş kaldığı için yaklaşık on sene önce kaldırıldı. Hâkimler de boş oturuyor diye mahkemeler kapatıldı.
Göl ve çevresi geçen sen koruma altına alındı. Ardahan valisi Mustafa Masatlı tarafından rekreasyon projesi kapsamında çalışmalar yapılıyor . Ayrıca mevcut yöneticiler Kaymakam Alper Taş ve belediye başkanı Yakup Azizoğlu'nun çabaları bu gün bu doğa harikası Çıldır’ı yükselen bir değer yapmıştır.
Prof. Dr. Esfender Korkmaz
