* Rumen Asidozu ( Yem Tutması, Hamurlama )
Nedenleri: Tahıl taneleri,un,kepek,değirmen artıkları,nişasta ve bira fabrikası artıkları gibi yem maddelerinin normalden fazla ve ani olarak yedirilmesi; elma, üzüm posası, melas, şeker pancarı, incir gibi şekerli yem maddelerinin ve ekmek artıklarının birdenbire yedirilmesi veya hayvanın kontrolden çıkarak yemesi hastalığın başlıca nedenleridir.Ayrıca rasyonda kaba yem oranının az olması,hububat tanelerinin ezilmesi pişirilmesi veya kaynatılması,yemlerin ıslatılarak verilmesi de hastalığa neden olmaktadır. En sık rastlanan ön mide hastalığıdır.
Belirtileri: Sığırlarda bu tür yemlerin yenmesinden sonra iştahsızlık, durgunluk dikkati çeker. Geviş alma görülmez, şiddetli olaylarda ayağa kalkamaz. 2-3 günden sonra açık renkli, kötü kokulu ishal gözlenir.
Korunma Yolları: Ani yem değişikliklerinden kaçınmak gerekir.Nedenlerde belirtilen yem maddeleri dikkatlice verilmeli, azar azar alıştırarak yedirilmelidir. %50 tane yem içeren rasyonlarda 10 gün adaptasyon uygulanmalıdır. Kaba yem ve tahıllar karıştırılmamalıdır ve yemler ıslatılarak verilmemelidir. Sığırların başıboş kalarak yem ambarlarına, ekin tarlalarına, harman yerlerine, meyve ve sebze bahçelerine girmeleri önlenmelidir.
* Rumen Alkalozu
Nedenleri: Belirli bir alıştırma dönemi geçirmeden yapılan yem değişikliklerinde rasyonda protein veya protein olmayan azotlu maddelerin (yemlik üre) yüksek oranda katılması sonucu meydana gelir.
Belirtileri: Tipik belirtileri yoktur ve hatta bazen hiçbir belirti gelişmeyebilir. İştah azalması,geviş getirmeme,arasıra rumende gaz toplanması gibi belirtiler gözlenebilir.
Korunma Yolları: Yüksek proteinli rasyona geçilirken rasyonun enerjisi de aynı oranda artırılmalıdır.Süt ineklerinin rasyonuna besi sığırlarında kullanılan üre katılmamalıdır.
* Rumende Gaz Oluşumu (Timpani)
Nedenleri:Yonca, tırfıl, fiğ gibi yem bitkileri, yeşil hububat taneleri, çiçeklenme devresinden önceki her türden yeşil otların fazla miktarda yedirilmesi, yeşil otların kızışmış olarak verilmeleri ve yemlerin kırağılı veya soğuk olması sonucu meydana gelir. Ayrıca, tane yemlerden sonra bol su verilmesi de hastalığın nedenidir. Yeme bağlı gaz oluşumu dışında, yemek borusu gibi geçiş yollarının daralması veya tıkanmasında da gaz oluşur.
Belirtileri: Gaz yapıcı yemin yenmesinden 15-60 dak. sonra karın hacmi genişler, sol açlık çukurluğu belirgin bir şekilde kabarır.
Korunma Yolları:Riskli yemler alıştırılarak verilmelidir. Özellikle ahır besisinden mera besisine geçilirken 10-15 günlük alıştırma dönemi uygulanmalıdır. Rasyondaki kaba yem oranı %18´den az olmamalı, toz yemler yerine pelet yemler kuru olarak verilmelidir.
* Yabancı Cisim Hastalığı
Nedenleri: Sığırlar obur hayvanlar oldukları için yemleri ile birlikte tel,çivi, iğne gibi sivri cisimleri alırlar.Bu cisimler karın hacminin artması sonucu sırasıyla börkenek, karın duvarı zarı ve hatta karın duvarı ile göğüs boşluğu arasındaki diaframa batar. Açlık,özellikle P ve protein bakımından yetersiz besleme ve çöplük benzeri yerlerde otlatma bu cisimlerin alınma ihtimalini artırır.
Belirtileri: Başlangıçta süt veriminin ani azalması, hareket etmede isteksizlik, yatıp kalkarken inleme, sırtta kamburluk ve geviş getirmede azalma dikkati çeker. Eski olaylarda kısmi iştahsızlık,süt veriminin azalması,yavaş ve sakınarak yürüme,işkembede aralıklı gaz oluşumu görülür.Hastalığın seyri sırasında, bazen batıcı cisimler kalbe kadar giderek tedavisi mümkün olmayan hastalığa neden olmaktadırlar.
Korunma Yolları: Sığırlar dengeli beslenmelidir. Çöplük ve benzeri yerlerde otlatılmamalıdır. Mümkünse tel balyalar kullanılmamalı, eğer tel balyalar kullanılıyorsa ayrı bir yerde toplanmalı, rastgele tarlalara ve gübre içine atılmamalıdır. Ahırlarda, yemliklerde tel,çivi gibi yabancı cisimler bırakılmamalıdır.Kadınlar yaka ve örtülerindeki iğnelere dikkat etmelidirler.Yabancı cisimlerin alınma ihtimali fazla olan yerlerde düvelere 16-18 aylık dönemde mıknatıs yutturulması için Veteriner Hekime başvurulmalıdır.
* Börkenek İle Kırkbayır Arası Deliğin Tıkanması
Nedenleri: Sığırların yemleri ile birlikte alabilecekleri naylon torba,her türlü bez ve paçavra parçası,kıl yumaklarının börkenek ile kırkbayır arasındaki deliği tıkaması sonucu meydana gelir.
Belirtileri: İştahsızlık, aşırı su içmesine rağmen susuzluk hissinin kaybolmaması, dışkılamanın çok az yada hiç olmaması ile seyreder.
Korunma Yolları:Açlık ve dengesiz beslemeye fırsat verilmemeli,hayvanlar çöplük ve benzeri yerlerde otlatılmamalıdır.
* Kırkbayırın Kabızlığı
Nedenleri: Rasyonda hububat-pirinç kavuzu, ayçiçeği kabukları, kepek, çok ince kıyılmış saman gibi hazmı güç olan maddelerin fazla olması, mera besisinden birden kuru yeme geçilmesi, düzensiz sulama ve yemlerle büyük miktarlarda kum alınması hastalığın başlıca nedenleridir.
Belirtileri: İştahsızlık, geviş getirmede azalma, az miktarda-sert yumaklar tarzında dışkılama ve yatıp kalkarken inleme ile seyreder.
Korunma Yolları: Rasyonda hazmı güç olan selülozca zengin yem maddeleri fazla olmamalı, mera besisinden aniden kuru yeme geçilmemeli ve hayvanlar düzenli sulanmalıdır..
Derleyen : A. Reşat Vural
