Çıldır'ın düşman işgalinden kurtuluşunun 93. Yıl dönümü yarın ilçe merkezinde coşkuyla kutlanacak.
Sayısız kahramlar yetiştirerek esareti kabul etmeyen Çıldır halkı milli mücadeleyi başlatmıştır. Bölgenin ileri gelen ağalarından Purut köyünden Amucaoğullarından (şimdi Vural) Nebioğlu Kamil Ağa (1866-1944), Koravel köyünden Molla Mustafaoğulları ndan (şimdi Erdoğan) Kamil Ağa (1857-1944), Zığarıstav köylü Hacıoğulları ndan (şimdi Bingöl) Deli Ağa (1851-1947) İslam Cemiyeti Hayriyesi nin Çıldır teşkilatında çalkışarak aç ve yoksul halka un, şeker gibi yiyecek ve giyim eşyasının dağıtımında öncülük ettiler.
Gerek 1917 Seyim Hükümeti, gerekse 1918-1919 Milli Şura zamanında da bu iki Kamil Ağalar ile Deli Ağa ve Yukarıcambazlı Akhacanoğlu İlyas Ağa ile Gökçe Ağa, Calalı Koçuoğlu Mansur Ağa, Pekreşenli Ağadede, Suhara dan Kasımoğlu Hasan Ağa ve Haley Ağa milli teşkilatın başında halkı silahlandırmış olarak çalıştılar. 1918 Nisanındaki İlk Kutuluşa değin; güneyde İğnezor, doğudaki Aktaş (Ahılkelek) ve batıdan Beyrehatun (Ardahan) üzerinden gelen Ermenilerle savaşarak düşmanı Çıldır toprağına sokmadılar. Bu üç cepheden en çok Zarşat (Arpaçay) üzerinden gelen Ermenilerle İğnezor yönünde savaşıldı. Calalı Mansur Ağa, Yukarıcambazlı Akhacanoğlu Aslan Ağa, Pekreşenli Ağadede, Koravelli Hamit Ağa (Erdoğan), Purutlu (Kamil Ağaoğlu) Paşa bu cephede çok yararlılık gösterdiler.
Bölegede etkili olan ağalar yöre halkından uluşturulan milis kuvvetlerle düşmana karşı amansız mücadeleler verdiler. 1919 Mayısından 1921 Şubatındaki Çıldır ın Son Kurtuluşuna değin Çıldır Milli Şurası kolu çalıştı. Ardahan dan Zurzuna ya gelen Ermenilerin Çıldır Kaymakamını Mayıs başlarında geri çeviren Milli Heyet, ordumuzdan kalan ve 1915 te Ruslara tutsak düşmüşken 1917 de Gediksatılmış gibi köy kamplarından kurtarılmış bulunan 45 Mehmetçiği, gönüllü Milislerimizin talim ve terbiyesi ile birik kumandasına tayin etti. Zarşat cephesinde Taşbaşı nda Ermenilerle çok vuruştular.
10 ay süren Zurzuna daki Gürcü işgali tesirsiz ve köylere dokunamaz halde geçti. İki Kamil Ağa ile Cambazlı İlyas Ağa bunalınca Oltu ya gidip 1919 yazında Narman daki Eyüplü Halit Bey (Paşa) ile teması sağladılar, cephane aldılar. Doktor Esat Bey de Bakü ye kaçmak zorunda kaldı. 1919 güzünde Halit Bey den belge ve şifreler alarak Çıldır a dönen kahramanlar 30 Ekim 1920 de Kars kurtulduktan beş gün sonra 9. Tümen Kumandanı Deli Halit Bey in gönderdiği irtibat zabiti Yüzbaşı İhsan Nuri nin getirdiği mektup üzerine Çıldır dan, resmi Gürcü işgaline rağmen, 600 Gönüllü Milis yazarak Taşköprü köyünde topladılar. Burada İhsan Nuri Bey in tertibi ile, iki taburlu bir Çıldır Gönüllü Alayı kuruldu.
I. Tabura Purutlu Kamil Ağa nın oğlu Paşa Bey, 2. Tabur a da Calalı Ali oğlu Kasım Ağa kumandan oldu. İki Kamil Ağa da baş uçlarında atlı olarak Gümrü ye ve oradan da Cacur a giderek ordu birliklerimizin yanında Ermenilerle savaştılar. Deli Halit Bey Aralık 1920 de Yunan Cephesine tayin edilince Çıldır Alayı da izinle cepheden ayrılıp, evlerine dağıldı. Gürcüler bunlara dokunamadı.
.jpg)
