Çıldır, 1578’den 1867 Yılı’na dek paşa sancağı değişmeksizin Osmanlı’nın önemli eyaletlerinden biri olmuştur. 1867 yılından sonra Sancağa dönüştürülerek Erzurum Vilayetine bağlanmıştır.
29 Haziran 1870 günlü il genel yönetim yasası ile (İdare-i Umumiye-i Vilayet Nizamnamesi)’ na göre Eyaletler Sancaklara, Sancaklar İlçelere, İlçeler Bucaklara, Bucaklar köylere bölünmüş; Eyaletler Valilerin, Sancaklar ise bu kez Sancakbeyi sanları yanında Mutasarrıfların, ilçeler Kaymakamların, Bucaklar Bucak Müdürlerinin yönetimlerine bırakılmıştır[i].
Bu yasal düzenlemelerdende anlaşılacağı üzere 22 Eylül 1858’den 29 Haziran 1870’e dek Sancak yöneticilerine ya da Sancak Vali’lerine Sancakbeyi sıfatlarıyanında KAYMAKAM sanı da verilmiştir.[ii].
13 Mart 1913’ te benimsenen İl Genel Yönetim Geçici Yasası ile de Vilayetler, Sancaklara, Sancaklar İlçelere, İlçeler Bucaklara, Bucaklar Köylere bölünmüştür.
Cumhuriyet öncesinde 85 sayılı Yasayla benimsenmiş 20 Ocak 1921 günlü Anayasa, 491 Sayılı Yasayla çıkarılan 20 Nisan 1924 günlü Anayasa; 18 Nisan 1929’da Meclisçe benimsenmiş olan “1426 sayılı İl Yönetimi Yasası; 10 Haziran 1949 günlü 5442 Sayılı İl Yönetimi Yasası ile bu Yasanın 1. Kuralında 12 Mayıs 1964 günlü 469 sayılı Yasayla yapılan değişimle Taşra Örgütü üç aşamalı olarak İl, İlçe, Bucak biçiminde düzenlenmiş; İller Valilerin, İlçeler Kaymakamların, Bucaklar Bucak Müdürlerinin yönetimlerine verilmişlerdir.
Muhtarlık 1913 yılında hukuki dayanağını kaybetse de Cumhuriyet Dönemi’nde de varlığını sürdürmüştür. Belediye Kanunu ile belediyelerin bütün ülkede kurulmasıyla kaldırılan mahalle muhtarlıkları 1944 yılında yeniden kurulmuştur[iii]
Bu yasal düzenlemelerdende açıkça anlaşılacağı üzere, Başkenti Çıldır olan Çıldır Eyaleti, bu örgütsel yapısını, kesin olarak 1867’ ye dek kesintisiz sürdürmüş; 1867 yılında yürürlüğe giren iller (Vilayetler) Yasası ile özeği (merkezi) yine bugünkü Çıldır olan Çıldır Sancağı’na dönüştürülmüştür[iv].
Çıldır Gürcistan’ dan alındığı 23.2.1921 günün de geçici askeri yönetimce ilçe olarak örgütlenmiştir. Türkiye- Gürcistan; Türkiye- Ermenistan sınır görüşmeleri bitinceye kadar geçici askeri yönetimce bir ilçe olarak yönetilmiştir. Sınır görüşmeleri çözümlendiğinde de Çıldır, hemen bu ilçe konumuyla Ardahan sancağına bağlanır.[v]
Çıldır 23.2.1921’ de askeri yönetimce alınarak, bir ilçe olarak örgütlendiğinde Hamit Ababay ( Atıf Ababay’ ın babası) hemen Çıldır İlçe Merkez Jandarma Karakol Komutan Vekilliğine atanmıştır. Hamit Ababay bu görevi Kurtuluş savaşı sonuçlanıncaya kadar değin sürdürür.[vi]
Ardahan’ın 24.5.1924’ te İl olarak başlayan konumu 877 sayılı Yasanın Kamusal Günce de yayımlandığı 26.6.1926 Günü ne dek sürmüştür.
26.6.1926’ da Ardahan, ilçeye dönüştürülmüştür.
Çıldır’da 26.6.1926 ‘ da bir ilçe olarak Kars’a bağlanmıştır[vii].
27.5.1992 günü TBMM’ nden 3806 sayılı On üç ilçe ile iki il kurulmasına ilişkin yasa çıkar. Yasa 3.6.1992 Günlü Kamusal Günce’de yayımlanarak yürürlüğe girer.
Çıldır ilçesinde Kars İlinden ayrılarak, yeni oluşturulan Ardahan İline bağlanır.
1921-1950 yılları arasında Çıldır İlçesinde görev yapan Kaymakamlar aynı zaman Belediye Başkanlığına da vekâleten bakardı.
T.C Cumhurbaşkanlığı Devlet arşivi (Osmanlı) nde 1841-1901 tarihleri arasında ismi yazılı Çıldır Kaymakamları.
HİCRİ MİLADİ
Ahmed Hulusi Bey 1257 (1841)
Yusuf Paşa 1259 (1843)
Hürrem Bey 1262 (1846)
Ahmed Bey 1262 (1846)
Ahmed Paşa 1263 (1847)
Bican Paşa 1264 (1848)
Edhem Paşa 1267 (1851)
İbrahim Bey 1268 (1852)
Feyzullah Ağa 1269 (1853)
İsmail Paşa 1270 (1854)
Abdullah Mansıb 1278 (1862)
Ziya Paşa 1318 (1901)[viii]
1921- 1935 arası ÇILDIR KAYMAKAMLARI.
Şefik bey 16.12.1923
Akif Rahmi Bey 17.9.1924 bu tarihte n sonra Iğdır Kaymakamı Cemil Bey atanır.
Feridun Bey 10.02.1925
Sabri Bey 21.02.1928
Emekli Yargıç Avukat Yazar Feridun Ababay’ın yeni çıkaracağı kitabı için İçişleri Bakanlığından resmi yazı ile aldığı 1935-2019 arası Çıldır’da görev yapan Kaymakamlar listesinden 1935-1963 arası Çıldır ilçe kaymakamlığı yapanlar.
1950 Türkiye yerel seçimleri, 13 Ağustos - 15 Ekim 1950 tarihleri arasında Türkiye'de üç aşamalı olarak yapılan yerel seçimlerdir. Belediye başkanları halk tarafından doğrudan değil, halkoyuyla seçilerek oluşturulan meclisin kendi içerisinden birini başkan olarak belirlemesi yoluyla seçilmiştir.
13 Ağustos 1950 tarihinde Köy ve Mahalle Muhtarlığı ve İhtiyar Heyeti seçimleri, 3 Eylül 1950 tarihinde Belediye Meclisi ve Belediye Başkanlığı seçimleri ve 15 Ekim 1950 tarihinde de İl Genel Meclisi seçimleri yapıldı[ix]
ÇILDIR İLÇESİ BELEDİYE BAŞKANLARI.
Çok Partili Dönemin İlk Belediye Başkanı: Atıf ABABAY
01.07.1920 yılında Çıldır’da dünyaya gelen Ababay ilk, Ortaokulu Çıldır ilçesinde okudu. İlçede Lise olmadığından liseyi Kars’ ta okudu.
Çoklu parti döneminde Çıldır ilçesinde ilk seçilen Belediye Başkanı oldu.
Atıf Ababay 1950’ den 1973 yılında emekli oluncaya değin aralıksız olarak Çıldır Belediye Başkanlığın a seçilerek bu görevi yürütmüştür. Kızılay, Çocuk Esirgeme Kurumu ile Türk Hava Kurumu gibi hayır kurumlarının Çıldır İlçesinde ki başkanıydı. Emekli oluncaya değin bu hayır kurumlarının ilçede başkanlığını yaptı. Uzun yıllar verdiği özverili iş görüm hizmetlerinden ötürü Kızılay, kendisine şilt vermiştir.
Çıldır’a çağdaş anlamda ilk elektrik ile su şebekesini getirmiştir. Çıldır da bir Lise kurulması için yoğun çaba tüketmiştir. Bu çabası olumlu sonuç vermiş, Çıldır da bir Lise kurulmuştur.
(1855–1867 yılları arasında merkezi Çıldır olan Çıldır Eyaleti Valiliği görevine getirilen Vezir Dede Bey Paşa Başkan Ababay’ın dedesidir.. Dede Bey, yüz yaşının üstünde, Rus egemenliği altında Gürcü yönetimi sırasında 1910 yılında ölmüştür.)
Okumayı çok seven Başkan Ababay o tarihte çıkan gazeteleri ve dergileri sürekli okurdu.
1973 Yılında emekli olan Atıf Ababay 6,7. 1986 günü geçirdiği bir yürek tıkancası (enfarktüs)sonucu ölmüştür[x]
BELEDİYE BAŞKANLIK DÖNEMİ
13 Ağustos- 15 Ekim 1950 13 Kasım 1955
1955- 17 Kasım 1963
17 Kasım 1963 2 Haziran 1968
2 Haziran 1968 9 Aralık 1973
2. Çıldır Belediye Başkanı: Adil YILMAZ
1932 Çıldır ilçesinde dünyaya gelen Yılmaz ilk ve ortaokulunu çıldır ilçesinde okudu 1952 yılından 1968 yılına kadar Polis memuru olarak Emniyet teşkilatında görev yaptı. Daha sonra 3 yıl Sağlık Bakanlığında şoförlük yaptı.1973 ve 1984 yerel seçimlerinde iki dönem belediye başkanlığı yaptı.
1974 ten 1983 yılına kadar Türk Hava Kurumu ilçe başkanı olarak görev yaptı. Başarılı bir başkanlık Yapan Yılmaz Altın Ve Gümüş rozetle ödüllendirilmiştir.
Başkan Yılmaz evli beş çocuk babası olup 1995 yılında geçirdiği ani rahatsızlığı nedeniyle aramızdan ayrıldı.
Çıldır halkı unutulmayan bu iki başkanın ismini Çıldır ilçe merkezinde caddeye verdi
Atıf Ababay Cad. ve Adil Yılmaz Caddesi.
BELEDİYE BAŞKANLIK DÖNEMİ
9 Aralık 1973 09 Aralık 1977
11 Aralık 1977 25 Mart 1984
3. Belediye Başkanı : Ercan ŞİRİN
Merhum Atıf Ababay’dan sonra en uzun süre belediye başkanlığı yapan Ercan Şirin
01.01.1953 yılında Çıldır ilçesinde dünyaya geldi ilk, ortaokulu Çıldır ilçesinde. İlçede lise olmadığından liseyi Kars Alpaslan ve Ardahan lisesinden mezun olur. Bir süre İlçe merkezinde esnaflık yapan Şirin 1984 yılında siyasete atılır ve aynı yıl Çıldır Belediye Başkanlığına seçilir.2004 yılına (Dört Dönem) kadar bu görevi yaptı.
Kültür ve Sanatın her dalını seven Başkan Şirin Uluslararası ödül alan Reis Çelik yapımı “İnat Hikayeleri” adlı filmin 2003 yılında Çıldır ilçesinde çekilmesine ön ayak olmuş ve kendisi başta olmak üzere yöre halkı film de rol almıştır.
2004 yılında Belediye Başkanlığından emekli oldu.
Başkan Şirin evli olup 6 çocuk babasıdır.
BELEDİYE BAŞKANLIK DÖNEMİ
25 Mart 1984 - 25 Mart 1989
26 Mart 1989 - 27 Mart 1994
27 Mart 1994 -18 Nisan 1999
18 Nisan 1999 - 28 Mart 2004
4. Belediye Başkanı : M. Nizameddin COŞKUN (2004-2009)
9.3.1956 yılında Çıldır’da dünyaya gelen Coşkun İlk, Ortaokul ve liseyi ilçesinde okudu. Sırasıyla Balıkesir Astsubay Meslek yüksekokuluve Dicle Üniversitesi Harran Meslek Yüksekokulu mezunu. SırasıylaÇıldır Tek şefliği, Tarım Bakanlığı Yem Sanayinde Şeflik, Turizm Bakanlı Eğitim Müdürlüğü, Tarım Bakanlığı Eğitim Müdürlüğü yaptı.
2004 yılında Belediye Başkanı olan Nizameddin Coşkun bu görevi bir dönem(2004-2009) yaptı.2006 yılında Prof. Dr. A. Berat Alptekin – M. Nizameddin Coşkun imzalı Çıldırlı Âşık Şenlik Divanı (Hayatı, Şiirleri, Atışmaları Ve Hikâyeleri) adlı kitabı yayınlandı.
"KIRMIZI KAPLI DEFTERİMDEN ÖZ NAĞMELERİM."Başkan Coşkun’un diğer bir özelliği ise Edebiyatçı olması. Yörede yaşayan âşıklar ve diğer âşıklara ait sözlere vakıf. Bu konuda bilgisine başvurulacak kaynak. Sosyal içerikli, gurbet, nasihat, vatan sevgisi, üzerine yazdığı şiirlerini zaman zaman sosyal ağ üzerinden ve Çıldır Manşet sitesinde kendi köşesinde paylaşmaktadır. Akıcı (Bazende Mahalli Dille) bir Türkçe ile yazdığı şiirler okuyunca bir mısrasında kendinizi bulursunuz. Şiirlerini “Kırmızı Kaplı Defterine” yazmakta. Kırmızı kaplı defterinde yazılı olan bir şiiri.
YÂDIMA DÜŞTÜ!
BURNUMDA GÖYNEDİ; VATANIM ÇILDIR,
EVELKİ ÇAĞLARI; YÂDIMA DÜŞTÜ.
AT BELİNDE DOLAŞTIĞIM KÖYLERİ,
ARXALI DAĞLARI; YÂDIMA DÜŞTÜ.
MİHRİBAN CANLAR’LA; DOSLUKLAR KURDUM.
HÜRMET, İZZET GÖRDÜM; ÇOK SEFA SÜRDÜM.
HAYIF’KI ÇOĞUNU; TOPRAĞA VERDİM.
ÖLENİ, SAĞLARI, YÂDIMA DÜŞTÜ.
AŞIX MEYDAN KURARIYDI; SAZ İLE
EHLİ DİLLER; DANIŞARDI SÖZ İLE.
SONALAR YÜZERDİ; ÖRDEK, KAZ İLE.
NAZENİN GÖLLERİ; YÂDIMA DÜŞTÜ.
ÇILDIRLI MEHEMMET SÖYLER SÖZ İLE
NASİP OLSUN; GÖREM BİRDE GÖZ İLE
TURABIN ZİYARET EDEM; YÜZ İLE.
YAYLASI, GÜLLERİ; YÂDIMA DÜŞTÜ.
Başkan Coşkun evli olup 4 çocuk babasıdır.
BELEDİYE BAŞKANLIK DÖNEMİ
28 Mart 2004 – 29 Mart 2009
5.Çıldır Belediye Başkanı : Nurettin AYGÜN (2009-2014
1966 yılında Çıldır merkez Çankaya mahallesinde dünyaya gelmiştir.İlk, orta ve lise eğitimini Çıldır’da yapmıştır.1987 yılında Fırat Üniversitesi-Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümünü bitirmiş, yeterlik sınavını kazanarak öğretmen olarak atanmıştır. 2009 yılına kadar lise müdürlüğü, yanında milli eğitim şube müdürlüğü yapmıştır.
2009 yılında istifa ederek seçimlere katılmış ve belediye başkanı seçilmiştir.
Başkan Aygünhalen Çıldır Lisesin de öğretmen olarak görevine devam etmektedir. Başkan evli olup üç çocuk babasıdır.
BELEDİYE BAŞKANLIK DÖNEMİ
29 Mart 2009 - 30 Mart 2014
6.Çıldır Belediye Başkanı : Kemal Yakup Azizoğlu
Uzun yıllar Maliye Bakanlığında memurluk ve Yöneticilik yapan Başkan Azizoğlu 2012 yılında emekli olduktan sonra 2014 yılında yapılan yerel seçimlerde Çıldır Belediye Başkanı seçilir.Başkanın kendi el yazısı ile kısa özgeçmişi. “ 1957 doğumluyum ilk ve orta öğrenimimi Çıldır’da tamamladım.Ankara Maliye Yüksekokulu ve Eskişehir İşletme Fakültesi Mezunuyum.1982 yılında Bolu Vergi Dairesinde Memur olarak göreve başladım.Sırasıyla Posof, Hopa, Mal Müdürlüğü ve Hopa Sarp Sınır kapısı Saymanlık Müdürlüğü.
1996-1999 Yılları arasında Türkiye Gürcistan Sınır Ticaret Değerlendirme Kurul Üyeliği. 1999 yılında Beşiktaş Mal Müdürlüğü ve İstanbul Üniversitesi Döner sermaye Saymanlık Müdürlüğü ile Kandıra Mal Müdürlüğü.
2014 yılında Çıldır Belediye Başkanlığına seçilen Azizoğlu 2019 yılında ikinci kez Çıldır Belediye Başkanı olur. Başkan evli olup üç çocuk babasıdır.
Başkan Azizoğlu’ nun Çıldır Belediye başkanlığı devam etmektedir.
BELEDİYE BAŞKANLIK DÖNEMİ
30 Mart 2014 30 Mart 2019
31 Mart 2019 Devam ediyor
[i]Ababay, Feridun Çıldır’ın Yönetsel Örgüt süreci;Kuzeydoğu Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası İle Osmanlı Taşra Örgütü. Ankara 2000, shf,25
[ii]A,g,e,s, 16
[iii]https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/823888 Yusuf Şahin2 , Semih Asarkaya iletişim tarihi 23.09.2020 Yusuf Şahin2 , Semih Asarkaya iletişim tarihi 23.09.2020
[iv]Ababay, Feridun Çıldır’ın Yönetsel Örgüt süreci;Kuzeydoğu Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası İle Osmanlı Taşra Örgütü. Ankara 2000, shf,45
[v]A.g,e,s, 441
[vi]A.g.e.s, 442
[vii]A.g.e.s, 445
[viii]https://katalog.devletarsivleri.gov.tr/Sayfalar/Arama/Arama.aspx
Devlet arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi
[ix]https://tr.wikipedia.org/wiki/1950_T%C3%BCrkiye_yerel_se%C3%A7imleri
[x]Ababay, Feridun Çıldır’ın Yönetsel Örgüt süreci;Kuzeydoğu Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası İle Osmanlı Taşra Örgütü. Ankara 2000, shf,454
X https://www.facebook.com/cildirbelediyesi/
Kaynak Kişiler.
Feridun Ababay- Ankara
Ayhan Yılmaz Çıldır
Ercan Şirin Çıldır
M.Nizameddin Coşkun Ankara
Nurettin Aygün Çıldır
K.Yakup Azizoğlu Çıldır.
